Language Options:

faq2hubungi2maklumbalas2peta2

IRSYAD FATWA EDISI KHAS RAMADHAN SIRI KE 216: TAKHRIJ HADIS “SESIAPA YANG SOLAT SUNAT EMPAT RAKAAT SELEPAS ISYAK SEOLAH-OLAH MELAKUKANNYA PADA MALAM AL-QADR”

TAKHRIJ HADIS SESIAPA YANG SOLAT SUNAT EMPAT RAKAAT SELEPAS ISYAK SEOLAH OLAH MELAKUKANNYA PADA MALAM AL QADR

 

Soalan

“Sesiapa yang solat sunat empat rakaat dengan satu salam tanpa tahiyyat awal selepas isyak, seolah-olah empat rakaat itu didirikan pada malam al-Qadr.” Betulkah ini merupakan hadis atau kata-kata ulama? Mohon penjelasan.

Ringkasan Jawapan

Setiap riwayat yang menyebutkan tentang kelebihan solat empat rakaat selepas solat isyak seolah-olah melakukannya pada malam al-Qadr namun kesemua hadis yang diriwayatkan secara marfuʻ kepada Nabi SAW kebanyakannya adalah daʻif dan daʻif jiddan. Meskipun begitu terdapat jalur lain yang diriwayatkan secara mauquf (terhenti pada sahabat) dengan sanad yang sahih. Oleh itu, hadis ini boleh untuk diamalkan.

Huraian Jawapan

Hadis yang menyebutkan berkenaan solat empat rakaat selepas isyak seumpama ganjarannya solat di malam al-Qadr memang terdapat sebahagian ulama hadis yang meriwayatkannya, lafaznya adalah seperti berikut:

من صلى أربعا بعد العشاء لا يفصل بينهن بتسليم، عدلن بمثلهن من ليلة القدر

Maksudnya: Sesiapa yang solat empat rakaat selepas Isyak tidak dipisahkan di antaranya dengan salam, seolah-olah mereka melakukannya di malam al-Qadr.[1]

Riwayat Ibn Abi Syaibah

Berdasarkan penelitian, sanad bagi hadis ini terhenti pada Abdullah bin Mas’ud RA. Walaupun begitu, terdapat beberapa riwayat lain yang menyebutkan berkenaan perkara ini.

Pertama:

Ibn ʻUmar RA meriwayatkan bahawa Rasulullah SAW bersabda:

مَنْ صَلَّى الْعِشَاءَ فِي جَمَاعَةٍ، وَصَلَّى أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ قَبْلَ أَنْ يَخْرُجَ مِنَ الْمَسْجِدِ، كَانَ كَعِدْلِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ

Maksudnya: Sesiapa yang solat isyak berjemaah dan solat empat rakaat sebelum dia keluar daripada masjid, seolah-olah dia mendirikannya pada malam al-Qadr.[2]

Riwayat al-Tabrani

Hadis ini diriwayatkan oleh al-Tabrani dalam al-Mu’jam al-Kabir hadis no. 13800[3], kemudian dalam al-Mu’jam al-Awsat hadis no. 5239[4]. Abu Nuʻaim dalam Musnad al-Imam Abi Hanifah.[5] Seterusnya, al-Haithami dalam Majmaʻ al-Zawa’id hadis no. 2148[6] dan Muttaqi al-Hindi dalam Kanz al-ʻUmmal hadis no. 19510[7].

Al-Tabrani menjelaskan sanad hadis ini daripada jalur Ibn Umar RA hanya diriwayatkan oleh Muharib bin Dithar dan hanya Abu Hanifah yang meriwayatkan daripada Muharib. Bahkan, Ishaq al-Azraq telah bersendirian meriwayatkan hadis ini.[8]

Manakala, al-‘Iraqi mengatakan hadis dengan jalur daripada al-Tabrani dalam al-Awsat sanadnya daʻif daripada Ibn Umar.[9]

Kedua:

Ibn ʻAbbas RA meriwayatkan secara marfuʻ bahawa Rasulullah SAW bersabda:

مَنْ صَلَّى أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ خَلْفَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ قَرَأَ فِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُولَيَيْنِ قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ وَقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَفِي الْأُخْرَيَيْنِ تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَالم تَنْزِيلُ كُتِبْنَ لَهُ كَأَرْبَعِ رَكَعَاتٍ مِنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ

Maksudnya: Sesiapa yang solat empat rakaat selepas Isyak terakhir, dia membaca pada dua rakaat pertama Qul Ya Ayyuhal Kafirun dan Qul Huwa Allah Ahad dan dua rakaat terakhir dia membaca Tabarakalladhi biyadihi al-Mulk dan Alif Laam Mim Tanzil, maka dicatatkan untuk mereka seperti mendirikan empat rakaat daripada malam al-Qadr.

Al-Marwazi menyebutkan hadis ini dalam Mukhtasar Qiyam al-Lail wa Qiyam Ramadan wa Kitab al-Witr.[10] Al-Tabrani meriwayatkannya dalam al-Muʻjam al-Kabir[11] dan al-Baihaqi dalam al-Sunan al-Kubra[12]. Kesemua jalur periwayatan adalah melalui Saʻid bin Abi Maryam daripada Abdullah bin Farrukh, daripada Abu Farwah, daripada Salim al-Aftas, daripada Saʻid bin Jubair, daripada Ibn ʻAbbas RA secara marfuʻ kepada Nabi SAW.

Al-Baihaqi ketika mengomentar sanad ini menyebutkan bahawa Ibn Farrukh tafarrud(bersendirian) meriwayatkan hadis ini dengan jalur ini.[13]

Kemudian, sanad hadis ini dikritik kerana terdapat seorang perawi yang daʻif iaitu Abu Farwah atau nama sebenarnya Yazid bin Sinan al-Rahawi. Para pakar hadis sepakat dalam mendaʻifkan Abu Farwah. Bahkan, Yahya bin Maʻin menyebutkan Abu Farwah laysa hadisuhu bi syai’(hadisnya tiada nilai) dan al-Nasa’i mengkritik Abu Farwah sebagai Matruk al-Hadis(hadisnya ditinggalkan). Ibn ʻAdi mengatakan bahawa kebanyakan hadis Abu Farwah ghair mahfuz(tidak sahih).[14]

Ketiga:

Anas bin Malik RA meriwayatkan bahawa Rasulullah SAW bersabda:

أَرْبَعٌ قَبْلَ الظُّهْرِ كَعِدْلِهِنَّ بَعْدَ الْعِشَاءِ، وَأَرْبَعٌ بَعْدَ الْعِشَاءِ كَعِدْلِهِنَّ مِنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ

Maksudnya: Empat rakaat sebelum zohor seperti mendirikan solat empat rakaat selepas Isyak dan empat rakaat selepas Isyak seperti mendirikan empat rakaat pada malam al-Qadr.[15]

Riwayat al-Tabrani

Al-Tabrani menyebutkan bahawa tidak ada yang meriwayatkan hadis ini daripada Muhammad bin Juhadah melainkan Yahya.[16]

Sanad hadis ini daʻif jiddan disebabkan terdapat perawi yang bernama Yahya bin ʻUqbah bin Abi al-ʻAizar. Beliau merupakan perawi yang sering memalsukan hadis.[17]

Abu Hatim mengatakan Yahya bin ʻUqbah bin Abi al-Aizar sebagai seorang pemalsu hadis.[18] Al-Bukhari berpandangan bahawa hadis-hadisnya adalah munkar.[19] Kemudian, Yahya bin Maʻin menyebutkan beliau tidak thiqah dan seorang pendusta.[20]

Keempat:

Al-Bara’ bin ʻAzib RA meriwayatkan bahawa Nabi SAW bersabda:

مَنْ صَلَّى قَبْلَ الظُّهْرِ أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ كَأَنَّمَا تَهَجَّدَ بِهِنَّ مِنْ لَيْلَتِهِ، وَمَنْ صَلَّاهُنَّ بَعْدَ الْعِشَاءِ كُنَّ كَمِثْلِهِنَّ مِنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَإِذَا لَقِيَ الْمُسْلِمُ الْمُسْلِمَ فَأَخَذَ بِيَدِهِ، وَهُمَا صَادِقَانِ، لَمْ يَتَفَرَّقَا حَتَّى يُغْفَرَ لَهُمَا

Maksudnya: Sesiapa yang solat sebelum zohor empat rakaat seolah-olah dia bertahajud pada malamnya dan sesiapa yang solat empat rakaat selepas isyak seumpama dia mendirikannya pada malam al-Qadr. Apabila bertemu seorang muslim dengan muslim yang lain lalu keduanya bersalaman dan keduanya bersahabat tidak akan berpisah kedua mereka sehingga diampunkan bagi keduanya.[21]

Riwayat al-Tabrani

Al-Tabrani menyebutkan bahawa hanya ʻAmmar Abu Hasyim yang meriwayatkan hadis ini daripada al-Rabiʻ bin Lut. Nahid bin Salim tafarrud(bersendirian) ketika meriwayatkan hadis ini.[22] Bahkan, ulama hadis tidak menemui biografi perawi yang bernama Nahid bin Salim.[23] Oleh itu, hadis ini adalah daʻif.

Kelima:

Yahya bin Abi Kathir meriwayatkan bahawa:

أَمَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَصْحَابَهُ أَنْ يَقْرَءُوا الم السَّجْدَةَ، وَتَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ فَإِنَّهُمَا تَعْدِلُ كُلُّ آيَةٍ مِنْهُمَا سَبْعِينَ آيَةً مِنْ غَيْرِهِمَا، وَمَنْ قَرَأَهُمَا بَعْدَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ كَانَتَا لَهُ مِثْلُهُمَا فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ

Maksudnya: Nabi SAW memerintahkan para sahabatnya untuk membaca alif lam mim al-Sajdah dan Tabarak alladhi biyadihi al-Mulk, sesungguhnya kedua-dua ayat itu jika dibaca seperti membaca keseluruhan ayat daripada kedua surah tersebut serta tujuh puluh ayat daripada surah yang lain. Sesiapa yang membaca kedua-dua ayat tersebut selepas solat isyak seolah-olah seperti melakukannya pada malam al-Qadr.[24]

Riwayat ‘Abd al-Razzaq al-Sanʻani

Hadis ini diriwayatkan oleh Yahya bin Abi Kathir secara mursal.[25] Selain itu, beliau merupakan seorang perawi yang thiqah namun dikenali sebagai mudallis.[26] Tidak dinafikan lagi bahawa faktor ini juga menyebabkan hadis tersebut menjadi daʻif.

Namun, hadis-hadis yang meriwayatkan berkenaan solat empat rakaat selepas isyak seolah-olah mendirikan solat empat rakaat pada malam al-Qadr kesemua hadisnya adalah daʻif jiddan. Maka tidak dapat dinaik taraf untuk dijadikan sokongan antara satu sama lain.

Selain itu, terdapat juga beberapa athar dalam kalangan sahabat dan tabiʻin yang menyerupai makna hadis ini. Walaupun begitu, kesemuanya diriwayatkan secara mauquf dengan sanad yang sahih iaitu daripada Abdullah bin Mas’ud RA[27], Aisyah RA[28], Abdullah bin Amru RA[29], Kaʻab bin Matiʻ[30], Maisarah dan Zazan[31], Abd al-Rahman bin al-Aswad[32] dan Imran bin Khalid al-Khuza’i[33].

Antara athar ini terdapat satu yang diriwayatkan oleh Kaʻab bin Matiʻ atau dikenali sebagai Kaʻab al-Ahbar, beliau merupakan seorang ahli kitab yang memeluk Islam dan beliau mendapat gelaran al-Ahbar tersebut kerana ilmunya tentang syariah, kitab-kitab para nabi dan berita-berita terdahulu. Walaupun begitu, pengaruh daripada ajaran agama lamanya masih kuat sehingga setiap yang keluar daripada mulutnya perlu diteliti dan dinilai.[34]

Maka dikhawatirkan bahawa lafaz “seolah-olah mendirikannya pada malam al-Qadr” tersebut berasal daripada Kaʻab al-Ahbar. Walaupun begitu, jika melakukan solat sunat empat rakaat kerana mengharapkan ganjaran daripada Allah SWT adalah dibolehkan dan perbuatan tersebut tidaklah memberikan apa-apa kemudaratan. Bahkan memang ada hadis sahih yang sabit daripada Rasulullah SAW menyebutkan berkenaan solat empat rakaat selepas isyak.[35]

Dalam isu ini al-Albani pula berpandangan bahawa sanad yang diriwayatkan secara mauquf berkenaan hadis ini dihukumkan marfuʻ dan sanad daripada mereka kesemuanya adalah sahih.[36]

Kesimpulan

Berdasarkan kepada penelitian memang terdapat beberapa riwayat yang menyebutkan tentang kelebihan solat empat rakaat selepas solat isyak seolah-olah melakukannya pada malam al-Qadr namun kesemua hadis yang diriwayatkan secara marfuʻ kepada Nabi SAW kebanyakannya adalah daʻif dan daʻif jiddan. Meskipun begitu terdapat jalur lain yang diriwayatkan secara mauquf (terhenti pada sahabat) dengan sanad yang sahih. Oleh itu, hadis ini boleh untuk diamalkan.

Wallahua’lam

 

Rujukan:

[1] Abu Bakr bin Abi Syaibah, al-Musannaf fi al-Ahadith wa al-Athar, ed. Kamal Yusuf al-Hut (Riyadh: Maktabah al-Rusyd, 1409), no. hadis 7275, jld. 2: hlm. 127.

[2] Abu al-Qasim al-Tabrani, al-Muʻjam al-Kabir, ed. Hamdi al-Salafi (Kaherah: Maktabah Ibn Taimiyyah, 1994), jld. 13: hlm. 130.

[3] Ibid.

[4] Abu al-Qasim al-Tabrani, al-Muʻjam al-Awsat, ed. Tariq ‘Iwadullah dan ‘Abd al-Muhsin (Kaherah: Dar al-Haramain, t.t.), jld. 5: hlm. 254.

[5] Abu Nuʻaim Ahmad bin ‘Abdullah al-Asbahani, Musnad al-Imam Abi Hanifah, ed. Nazar Muhammad al-Fariyabi (Riyadh: Maktabah al-Kauthar, 1994), hlm. 223.

[6] Abu Bakr Sulaiman al-Haithami, Majmaʻ al-Zawa’id wa Manbaʻ al-Fawa’id, ed. Hisam al-Din al-Qudsi (Kaherah: Maktabah al-Qudsi, 1994), jld. 2: hlm. 40.

[7] Muttaqi al-Hind, Kanz al-‘Ummal fi Sunan al-Aqwal wa al-Afʻal, ed. Bakri Hayyani dan Safwah al-Saqa (Beirut: Mu’assasah al-Risalah, 1981), jld. 7: hlm. 403.

[8] Abu al-Qasim al-Tabrani, al-Muʻjam al-Awsat, ed. Tariq ‘Iwadullah dan ‘Abd al-Muhsin, jld. 5: hlm. 254.

لَمْ يَرْوِ هَذَا الْحَدِيثَ عَنِ ابْنِ عُمَرَ إِلَّا مُحَارِبُ بْنُ دِثَارٍ، وَلَا عَنْ مُحَارِبٍ إِلَّا حَنِيفَةُ، تَفَرَّدَ بِهِ: إِسْحَاقُ الْأَزْرَقُ

[9] Abu al-Fadl Zain al-Din al-‘Iraqi, Tarh al-Tathrib fi Syarh al-Taqrib (Beirut: Dar Ihya’ al-Turath al-‘Arabi, t.t.), jld. 4: hlm. 162.

وَرَوَى الطَّبَرَانِيُّ فِي مُعْجَمِهِ الْأَوْسَطِ بِإِسْنَادٍ فِيهِ ضَعْفٌ عَنْ ابْنِ عُمَرَ

[10] Ahmad bin ‘Ali al-Maqrizi, Mukhtasar Qiyam al-Lail wa Qiyam Ramadan wa Kitab al-Witr (Pakistan: Hadith Akademi, 1988), hlm. 92.

[11] Abu al-Qasim al-Tabrani, al-Muʻjam al-Kabir, ed. Hamdi al-Salafi, jld. 11: hlm. 437.

[12] Abu Bakr al-Baihaqi, al-Sunan al-Kubra, ed. Muhammad ‘Abd al-Qadir ‘Ata (Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah, 2003), jld. 2: hlm. 671.

[13] Ibid.

تَفَرَّدَ بِهِ ابْنُ فَرُّوخَ الْمِصْرِيُّ

[14] Ahmad bin Hajar al-‘Asqalani, Tahzib al-Tahzib (Hindi: Matbaʻah Da’irah al-Maʻarif al-Nizamiyyah, 1326), jld. 11: hlm. 336.

  • وقال بن معين: ليس حديثه بشيء
  • وقال بن عدي ولأبي فروة هذ حديث صالح وروى عن زيد بن أبي أنيسة نسخة تفرد بها عنه بأحاديث وله عن غير زيد أحاديث مسروقة عن الشيوخ وعامة حديثه غير محفوظ
  • وقال النسائي: ضعيف متروك الحديث

[15] Abu al-Qasim al-Tabrani, al-Muʻjam al-Awsat, ed. Tariq ‘Iwadullah dan ‘Abd al-Muhsin, no. hadis 2733, jld. 3: hlm. 141.

[16] Ibid.

لَمْ يَرْوِ هَذَا الْحَدِيثَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُحَادَةَ إِلَّا يَحْيَى

[17] Ahmad bin Hajar al-ʻAsqalani, Lisan al-Mizan (Beirut: Mu’assasah al-Aʻlami li al-Matbuʻat, 1971), jld. 6: hlm. 270.

"يحيى" بن عقبة بن أبي العيزار عن محمد بن عبد الرحمن بن أبي ليلى قال أبو حاتم يفتعل الحديث وقال أبو زكريا وابن معين ليس بشيء وقال البخاري منكر الحديث يروي عن منصور عن هشام بن عروة كنيته أبو القاسم قال النسائي وغيره ليس بثقة وروى ابن محرز عن يحيى بن معين كذاب خبيث عدو الله كان يسخر به قلت حدث عنه محمد بن بكار بن الزيات وغيره انتهى

[18] Syams al-Din al-Zahabi, Diwan al-Duʻafa’ wa al-Matrukin wa Khalaqa min al-Majhulin wa Thiqat fihim Layyin, ed. Hammad bin Muhammad al-Ansari (Mekah: Maktabah al-Nahdah al-Hadithiyyah, 1967), hlm. 437.

يحيى بن عقبة بن أبي العيزار: قال أبو حاتم: كان يفتعل الحديث.

[19] Muhammad bin Ismaʻil al-Bukhari, al-Tarikh al-Kabir (Hind: Da’irah al-Maʻarif al-‘Uthmaniyyah, t.t.), jld. 8: hlm. 297.

يحيى بْن عقبة بْن أَبِي العيزار عَنْ منصور سَمِعَ منه علي بْن أَبِي هاشم منكر الحديث.

[20] Al-Khatib al-Baghdadi, Tarikh Baghdad, ed. Basysyar ‘Awwad Maʻruf (Beirut: Dar al-Gharb al-Islami, 2002), jld. 16: hlm. 170.

سَمِعْتُ يَحْيَى بْن معين، يَقُولُ: يَحْيَى بْن عقبة بْن أبي العيزار شيخ كوفي لَيْسَ بثقة يكذب

[21] Abu al-Qasim al-Tabrani, al-Muʻjam al-Awsat, ed. Tariq ‘Iwadullah dan ‘Abd al-Muhsin, no. hadis 2733, jld. 6: hlm. 254.

[22] Ibid.

لَمْ يَرْوِ هَذَا الْحَدِيثَ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ لُوطٍ إِلَّا عَمَّارٌ أَبُو هَاشِمٍ، تَفَرَّدَ بِهِ نَاهِضُ بْنُ سَالِمٍ

[23] Abu Bakr bin Sulaiman al-Haithami, Majmaʻ al-Zawa’id wa Manbaʻ al-Fawa’id, ed. Hisam al-Din al-Qudsi (Kaherah: Maktabah al-Qudsi, 1994), jld. 2: hlm. 221.

رَوَاهُ الطَّبَرَانِيُّ فِي الْأَوْسَطِ، وَفِيهِ نَاهِضُ بْنُ سَالِمٍ الْبَاهِلِيُّ وَغَيْرُهُ وَلَمْ أَجِدْ مَنْ ذَكَرَهُمْ.

[24] Abu Bakr ‘Abd al-Razzaq, al-Musannaf, ed. Habib al-Rahman al-Aʻzami (Hindi: al-Majlis al-‘Alami, 1403), no. hadis 6035, jld. 3: hlm. 382.

[25] Ibid.

[26] Yusuf bin ‘Abd al-Rahman al-Mizzi, Tahzib al-Kamal fi Asma’ al-Rijal, ed. Basysyar ‘Awwad Maʻruf (Beirut: Mu’assasah al-Risalah, 1980), jld. 31: hlm. 509.

وَقَال أَبُو جَعْفَر العقيلي: كَانَ يذكر بالتدليس.

[27] Abu Bakr bin Abi Syaibah, al-Musannaf fi al-Ahadith wa al-Athar, ed. Kamal Yusuf al-Hut, no. hadis 7275, jld. 2: hlm. 127.

[28] Ibid., no. hadis 7274, jld. 2: hlm. 127.

[29] Ibid., no. hadis 7273, jld. 2: hlm. 127.

[30] Ibid, no. hadis 7276, jld. 2: hlm. 127.

[31] Ibid, no. hadis 5969, jld. 2: hlm. 19.

[32] Ibid, no. hadis 7279, jld. 2: hlm. 127.

[33] Abu Nuʻaim al-Asbahani, Hilyah al-Auliya’ wa Tabaqat al-Asfiya’ (Mesir: al-Saʻadah, 1974), jld. 4: hlm. 6-7.

[34] Jawwad ‘Ali, al-Mufassal fi Tarikh al-‘Arab Qabla al-Islam (t.tp.: Dar al-Saqi, 2001), jld. 12: hlm. 141.

  وقد أتاه هذا اللقب من علمه بالشريعة وبكتب الأنبياء وبأخبار الماضين، وهو علم لا نستطيع أن نحكم على درجته ومقدار بعده أو قربه من العلم الذي كان منتشرا بين أحبار ذلك العهد ما لم نقف على الأقوال الصحيحة التي صدرت عن ذلك الحبر. أما هذا المروي عنه والمذكور في تفسير الطبري وفي تأريخه وفي كتب من كان يعني بجمع القصص ولا سيما قصص الرسل والأنبياء فليس في استطاعتنا التصديق بأنه كله صادر من فم كعب، إذ يجوز أن يكون من رواية أناس آخرين ثم حمل على كعب.

ولم ينسب أحد إلى كعب مؤلفا، وكل ما نسب إليه فهو مما ورد عنه بالمشافهة والسماع. وهو بين صحيح يمكن أن يكون قد صدر عنه، وبين مشكوك في أمره وضع عليه، وفيه ما هو إسرائيلي صحيح، أي إنه مما هو وارد في التوراة أو في التلمود أو في الكتب الإسرائيلية الأخرى وفيه ما هو قصص إسرائيلي نصراني، وما هو محض افتعال وخلط. وبالجملة، إن هذا الوارد عنه يصلح أن يكون موضوعا لدراسة، لمعرفة أصوله وموارده والمنابع التي أخذت منه. وعندئذ يمكن الحكم على درجة أصله ونسبه في علم بني إسرائيل، وإمكان صدوره من كعب أو من غيره، ومقدار علم كعب ووقوفه على الإسرائيليات.

[35] Muhammad bin Ismaʻil al-Bukhari, Sahih al-Bukhari, ed. Muhammad Zuhair bin Nasir al-Nasir (t.tp.: Dar Tuq al-Najah, 1422), no. hadis 117, jld. 1: hlm. 34.

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: بِتُّ فِي بَيْتِ خَالَتِي مَيْمُونَةَ بِنْتِ الحَارِثِ زَوْجِ النَّبِيِّ صلّى الله عليه وسلم وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عِنْدَهَا فِي لَيْلَتِهَا، فَصَلَّى النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ العِشَاءَ، ثُمَّ جَاءَ إِلَى مَنْزِلِهِ، فَصَلَّى أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ، ثُمَّ نَامَ، ثُمَّ قَامَ، ثُمَّ قَالَ: «نَامَ الغُلَيِّمُ» أَوْ كَلِمَةً تُشْبِهُهَا، ثُمَّ قَامَ، فَقُمْتُ عَنْ يَسَارِهِ، فَجَعَلَنِي عَنْ يَمِينِهِ، فَصَلَّى خَمْسَ رَكَعَاتٍ، ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ نَامَ، حَتَّى سَمِعْتُ غَطِيطَهُ أَوْ خَطِيطَهُ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلاَةِ

[36] Muhammad Nasir al-Din al-Albani, Silsilah al-Ahadith al-Daʻifah wa al-Mauduʻah (al-Riyadh: Dar al-Maʻarif, 1992), jld. 11: hlm. 103.

لكن الحديث قد صح موقوفاً عن جمع من الصحابة؛ دون قوله: "قبل أن يخرج من المسجد"؛ فأخرجه ابن أبي شيبة في "المصنف" (2/ 72/ 1) ، وابن نصر أيضاً عن عبد الله بن عمرو قال:

من صلى بعد العشاء الآخرة أربع ركعات؛ كن كعدلهن من ليلة القدر.

قلت: وإسناده صحيح.

ثم أخرج ابن أبي شيبة مثله عن عائشة، وابن مسعود، وكعب بن ماتع، ومجاهد، وعبد الرحمن بن الأسود موقوفاً عليهم.

والأسانيد إليهم كلهم صحيحة - باستثناء كعب -، وهي وإن كانت موقوفة؛ فلها حكم الرفع؛ لأنها لا تقال بالرأي؛ كما هو ظاهر.